Əmək müqavilələri tərtib edilərkən yol verilən səhvlər


  • 15 Sentyabr 2022 17:10

Əmək müqaviləsi işçi və işəgötürən arasında rəsimləşdirilən, tərəflərin hüquq və vəzifələrini müəyyən edən, əmək münasibətinin subyektləri arasında mübahisə yarandığı təqdirdə nəzərdən keçirilməsi lazım olan hüquqi sənəddir.

Bu səbəbdən sözügedən müqavilənin doğru bir şəkildə tərtib edilməsi vacibdir. Buna baxmayaraq əmək müqavilələrinin tərtibi zamanı yol verilən yalnışlıqlara günümüzdə də tez-tez rast gəlinməkdədir. Əmək müqavilələrinin tərtib edilməsi zamanı yol verilən ümumi səhvlər və diqqət edilməyən məqamları birlikdə nəzərdən keçirək:

Hər situasiya üzrə eyni əmək müqaviləsi şablonundan istifadə edilməsi:

Müəssisədə müqavilə şablonlarının olması və onlardan istifadə edilməsi iş prosesini surətləndirməyə, zaman qazanmağa kömək edir. Bununla belə, əmək müqaviləsinin şərt və müddəalarının əmək müqaviləsini bağlayacaq şəxsə uyğunlaşdırılması zəruridir. Belə ki, stajdan, vəzifədən və bu kimi digər konkret hallardan asılı olaraq əmək müqaviləsində müvafiq şərtlər, qeydlər edilməlidir. Praktikada ən çox rast gəlinən hallara sınaq müddəti müəyyən edilməməli olan hallarda işçi ilə sınaq müddəti müəyyən edilmiş əmək müqaviləsinin bağlanmasını, əmək məzuniyyətinin müddətinin əmək müqaviləsi bağlayacaq şəxsə münasibətdə nəzərə alınmadan əmək müqaviləsində qeyd edilməsini nümunə göstərmək olar.

Əmək qanunvericiliyinə əməl edilməməsi:

Əmək münasibətinin subyektləri əmək müqaviləsinin məzmununu qarşılıqlı şəkildə müəyyən edə bilərlər. Bununla belə əmək müqaviləsinin məzmununda mütləq qaydada yer almalı olan şərtlər və məlumatlar var və həmin şərt və məlumatlar hər bir işçiyə münasibətdə qanunvericiliyin tələblərini izləməklə müəyyən edilməli habelə əmək müqaviləsində öz əksini tapmalıdır. Təcrübədə ən çox rast gəlinən hallar içərisində iş yerinin əmək müqaviləsində qeyd edilməməsi, əmək müqaviləsində işçinin işinin əsas, yoxsa əlavə iş yeri olması ilə bağlı qeydin olmaması, əlavə iş yeri olduğu halda iş saatının göstərilməməsi və ya düzgün göstərilməməsi sadalana bilər.

Əmək müqaviləsində göstərilmədiyi halda sınaq müddətində işçinin özünü doğrultmadığı üçün əmək müqaviləsinə xitam verilməsi:

Əmək müqaviləsinin məzmununda sınaq müddəti müəyyən edildiyi halda, işçinin sınaq zamanı özünü doğrultmaması səbəbinə görə əmək müqaviləsinə xitam verilməsi şərti bir çox hallarda əmək müqaviləsində göstərilmir. Belə olan halda işçi sınaq müddəti ərzində özünü doğrultmasa, işəgötürən bu əsasla işçi ilə olan əmək müqaviləsinə xitam verə bilməz. Buna görə də sınaq müddəti müəyyən edilmiş əmək müqavilələrində əmək müqaviləsinin xitamı əsaslarından biri kimi işçinin sınaq müddəti ərzində özünü doğrultmayacağı halda əmək müqaviləsinə işəgötürən tərəfindən xitam verilə bilməsini qeyd edilməsi zəruridir.

Əmək müqaviləsində nəzərdə tutulmadığı halda müəssisədə işin dayandırılması ilə əlaqədar işçilərin qrup halında məzuniyyətə buraxılması:

Azərbaycan Respublikası Əmək Məcəlləsinin 146-cı maddəsinin 11-ci hissəsinə görə, işəgötürən tərəfindən onun təqsiri olmadan istehsalın, axın xəttinin və işin dayandırılması ilə əlaqədar olaraq onun təqsiri olmadan təbii fəlakət, istehsalat qəzaları və operativ surətdə qarşısı alınmayan işin normal ahəngini pozan amillər mövcud olduqda, işçiləri qrup halında ödənişli, yaxud ödənişsiz məzuniyyətə buraxa bilərlər. Lakin bu normanın tətbiq olunması üçün bunun mütləq qaydada əmək müqaviləsində (və ya kollektiv müqavilədə) göstərilməsi zəruridir. Əmək müqaviləsində (və ya kollektiv müqavilədə) göstərilmədiyi halda işəgötürən işçiləri qrup halında məzuniyyətə buraxa bilməz. Hesab edirik ki, Koronavirus (COVID-19) pandemiyası bu normanın əmək müqavilələrinə daxil edilməsinin vacibliyinin ön plana çıxarmışdır.

Müəssisənin daxili nizam intizam qaydalarının və müəssisədə mövcud olan siyasətlərin/prosedurların əmək müqaviləsində əks olunması:

Nəzərə alsaq ki, əmək müqaviləsi əmək münasibətlərinin subyektləri arasında fərdi qaydada bağlanmaqla işəgötürən və əmək müqaviləsini imzalayacaq şəxsin hüquq və vəzifələrini xüsusi olaraq göstərir, işəgötürən tərəfindən müəssisədə tətbiq olunan başqa ümumi qayda və tələblərin əmək müqaviləsinin məzmunundan kənarda qalması işəgötürən üçün əlverişli olacaqdır. Belə ki, əmək müqaviləsinə yalnız əmək münasibətinin subyektlərinin qarşılıqlı razılığı ilə dəyişikliklərin edilməsi mümkündür və müəssisədə tətbiq olunan ümumi qayda və tələblərin əmək müqaviləsinin məzmununa daxil edilməsi halında sonradan onlarda hər hansı dəyişiklik edilməsi nəzərdə tutulsa, bu halda hər dəfə əmək müqaviləsinə bununla bağlı əlavə və düzəlişlərin edilməsinə zərurət yaranacaqdır. Bu səbəbdən də əmək müqaviləsinə tərəflərin bağlı qalacağı şərt və müddəalar daxil edilməlidir. İşəgötürən tərəfindən müsəssisədə tətbiq edilməsi nəzərdə tutulan başqa qayda və ya tələblərin isə müqavilə xaricindəki siyasət və prosedurlarda qeyd edilməsi işəgötürənə inkişaf dinamikasına və zamanın dəyişikliklərinə cavab vermək üçün lazım olan rahatlığı təmin edəcəkdir. Belə ki, işəgötürən öz daxili siyasət və prosedurlarında dəyişiklik etmək istədiyi halda öz işçiləri ilə əmək müqaviləsinə əlavə və ya dəyişiklik etmək məcburiyyətində olmadan belə dəyişiklikləri həyata keçirə biləcəkdir. Bu zaman belə siyasət və prosedurların əmək qanunvericiliyinin tələblərini pozmaması və onların işçi üçün çatımlılığının təmin edilməsi mütləqdir.

Əmək müqavilələrində edilən səhvlər bir sıra səbəblərdən qaynaqlana bilər və onların nəticəsi də fərqli ola bilər. Belə ki, əmək müqavilələrinin tərtib edilməsi zamanı edilən səhvlər əmək müqaviləsinin etibarsız hesab edilməsinə, işəgötürəni Azərbaycan Respublikasının İnzibati Xətalar Məcəlləsinin, hətta Azərbaycan Respublikasının Cinayət Məcəlləsinin müddəalarına uyğun olaraq sanksiyalara məruz qoya bilər. Bu səbəbdən əmək müqavilələrinin doğru şəkildə tərtib edilməsinə və onun məzmununun əmək qanunvericiliyinin tələblərinə uyğun formada müəyyən edilməsinə xüsusi diqqət edilməsi vacibdir.

Ərəstun İskəndərov

"Yusif Allahverdiyev və partnyorları" Vəkil Bürosunun vəkili

Oxşar xəbərlər